Incoterms (International Commercial Terms) là bộ quy tắc quan trọng trong thương mại quốc tế, quy định rõ trách nhiệm của người mua và người bán về chi phí, rủi ro và quy trình giao hàng. Tuy nhiên, trong thực tế, không ít doanh nghiệp đã hiểu sai hoặc áp dụng không chính xác, dẫn đến những tranh chấp đáng tiếc. Dưới đây là 10 tình huống phổ biến giúp bạn tránh những sai lầm này.

1. Tranh chấp về thời điểm chuyển giao rủi ro (FOB - Free On Board)

- Tình huống: Người bán giao hàng theo điều kiện FOB, nhưng trong quá trình xếp dỡ lên tàu, hàng bị hỏng do lỗi của bên vận tải do người mua thuê. Người mua yêu cầu người bán chịu trách nhiệm vì hàng chưa ""an toàn"" trên tàu, trong khi người bán khẳng định trách nhiệm của họ kết thúc khi hàng qua lan can tàu.

- Giải pháp: Ghi rõ trách nhiệm trong hợp đồng, đặc biệt về việc xếp dỡ hàng lên tàu và bảo hiểm hàng hóa.

2. Tranh chấp về chi phí vận chuyển (CIF - Cost, Insurance, Freight)

- Tình huống: Người bán giao hàng theo CIF, nhưng bên mua từ chối thanh toán phí dỡ hàng tại cảng đến, cho rằng chi phí này đã bao gồm trong ""Freight"". Người bán lại khẳng định đó là trách nhiệm của người mua.

- Giải pháp: Xác định rõ trong hợp đồng các chi phí liên quan tại cảng đích để tránh hiểu lầm.

3. Tranh chấp về bảo hiểm hàng hóa (CIP - Carriage and Insurance Paid To)

- Tình huống: Người bán mua bảo hiểm không đủ mức yêu cầu theo CIP, dẫn đến tổn thất không được bồi thường khi hàng gặp thiên tai trong quá trình vận chuyển.

- Giải pháp: Người bán phải đảm bảo mua bảo hiểm theo đúng yêu cầu của Incoterms hoặc thỏa thuận rõ ràng với bên mua về mức bảo hiểm phù hợp.

4. Tranh chấp về trách nhiệm thông quan (DDP - Delivered Duty Paid)

- Tình huống: Người bán chịu trách nhiệm giao hàng tận nơi và hoàn tất thủ tục thông quan. Tuy nhiên, hàng bị giữ tại hải quan nước nhập khẩu do thiếu giấy tờ. Người mua từ chối nhận hàng và yêu cầu bồi thường.

- Giải pháp: Hai bên nên làm rõ trách nhiệm hỗ trợ thông quan trong hợp đồng để tránh bị động.

5. Tranh chấp về địa điểm giao hàng (DAP - Delivered At Place)

- Tình huống: Người bán giao hàng theo DAP, nhưng kho nhận hàng của bên mua đã chuyển địa điểm mà không báo trước. Người mua yêu cầu giao đến địa điểm mới mà không phát sinh chi phí.

- Giải pháp: Thống nhất rõ địa điểm nhận hàng và có phương án xử lý nếu có thay đổi.

6. Tranh chấp về thời điểm nhận hàng (EXW - Ex Works)

- Tình huống: Người bán giao hàng tại kho theo EXW, nhưng khi bên mua đến nhận, hàng vẫn chưa được đóng gói hoàn chỉnh. Người mua cho rằng người bán vi phạm cam kết.

- Giải pháp: Hợp đồng cần ghi rõ trạng thái hàng hóa (đóng gói sẵn sàng hay chưa) tại thời điểm giao.

7. Tranh chấp về chi phí lưu kho (FCA - Free Carrier)

- Tình huống: Người mua chậm điều động hãng vận tải đến nhận hàng theo điều kiện FCA, khiến hàng bị lưu kho và phát sinh chi phí. Người mua cho rằng người bán phải chịu chi phí này.

- Giải pháp: Ghi rõ trách nhiệm về thời gian nhận hàng và xử lý chi phí phát sinh nếu có chậm trễ.

8. Tranh chấp về trách nhiệm trong trường hợp bất khả kháng (CPT - Carriage Paid To)

- Tình huống: Hàng hóa bị hỏng do thiên tai trong quá trình vận chuyển theo điều kiện CPT. Người mua yêu cầu bồi thường, trong khi người bán khẳng định rủi ro đã chuyển sang người mua từ khi hàng được giao cho hãng vận tải đầu tiên.

- Giải pháp: Làm rõ phạm vi bảo hiểm và trách nhiệm trong trường hợp bất khả kháng trong hợp đồng.

9. Tranh chấp về quyền sở hữu hàng hóa khi chưa thanh toán (DDU - Delivered Duty Unpaid)

- Tình huống: Người bán giao hàng theo DDU nhưng người mua chưa thanh toán đầy đủ. Người bán muốn đòi lại hàng nhưng không thể, do hàng đã qua hải quan nước nhập khẩu.

- Giải pháp: Ghi rõ trong hợp đồng về quyền sở hữu hàng hóa và điều kiện thanh toán để tránh rủi ro mất hàng mà chưa nhận đủ tiền.

10. Tranh chấp về kiểm định chất lượng hàng hóa (FAS - Free Alongside Ship)

- Tình huống: Người bán giao hàng theo điều kiện FAS, tức là đặt hàng dọc mạn tàu, nhưng bên mua từ chối nhận vì hàng không đạt tiêu chuẩn kiểm định chất lượng theo quy định của nước nhập khẩu.

- Giải pháp: Hai bên cần có điều khoản kiểm định chất lượng rõ ràng trước khi giao hàng để tránh tranh cãi.

LỜI KHUYÊN ĐỂ TRÁNH TRANH CHẤP

Những tranh chấp trên chủ yếu do hiểu sai hoặc không làm rõ trách nhiệm trong hợp đồng. Để tránh rủi ro không đáng có, doanh nghiệp nên:

Ghi rõ trách nhiệm, chi phí và rủi ro của từng bên trong hợp đồng.

Sử dụng đúng phiên bản Incoterms (ví dụ: Incoterms 2020).

Tham khảo chuyên gia hoặc đơn vị logistics có kinh nghiệm để được tư vấn tốt nhất.