Vấn đề không chỉ dừng ở chỗ “có FTA”, mà nằm ở cách doanh nghiệp và cơ quan quản lý cùng phối hợp thực thi quy tắc xuất xứ một cách thống nhất, minh bạch và hiệu quả.

Doanh nghiệp được quyền chọn tiêu chí – nhưng phải hiểu và chịu trách nhiệm

Chia sẻ về thực tiễn cấp Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O), ông Hoàng Đức Minh, chuyên viên Phòng Xuất xứ hàng hóa, cho biết:

• Cùng một mặt hàng, doanh nghiệp có thể chọn các tiêu chí xuất xứ khác nhau (ví dụ: chuyển đổi mã số HS, hàm lượng giá trị khu vực, công đoạn gia công chế biến…).

• Việc lựa chọn này không sai, nhưng yêu cầu doanh nghiệp phải:

  • Hiểu rõ logic từng tiêu chí,

  • Chuẩn bị hồ sơ, chứng từ đầy đủ,

  • Kê khai chính xác và nhất quán.

“Cơ quan cấp C/O không lựa chọn tiêu chí thay cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp tự quyết định và tự chịu trách nhiệm với tiêu chí mình áp dụng”, ông Minh nhấn mạnh.

Cơ chế kiểm tra: vừa tạo thuận lợi, vừa bảo vệ uy tín C/O Việt Nam

Hiện cơ quan cấp C/O vận hành song song hai cơ chế:

1. Kiểm tra trước khi cấp – với hồ sơ có yếu tố rủi ro cao hoặc phức tạp.

2. Hậu kiểm sau cấp – dựa trên đánh giá rủi ro, thông tin từ hải quan nước nhập khẩu hoặc dấu hiệu bất thường.

Mục tiêu là:

• Tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp,

• Đồng thời giữ vững độ tin cậy của C/O Việt Nam trước cơ quan hải quan nước nhập khẩu.

Ông Minh nhấn mạnh: “Chuẩn hóa quy trình không phải siết chặt một cách máy móc, mà là làm rõ trách nhiệm của từng bên:

• Doanh nghiệp: kê khai trung thực, lưu trữ chứng từ đầy đủ, sẵn sàng giải trình.

• Cơ quan quản lý: căn cứ hồ sơ để xem xét cấp C/O, có cơ chế hậu kiểm khi cần.

Rủi ro lớn nhất: hiểu chưa đúng, làm chưa chuẩn

Thực tế cho thấy, nhiều rủi ro không xuất phát từ bản thân quy tắc, mà do:

• Doanh nghiệp chưa nắm chắc cách áp dụng tiêu chí xuất xứ,

• Không chủ động trao đổi sớm với cơ quan cấp C/O khi gặp vướng mắc,

• Hồ sơ thiếu nhất quán, thiếu chứng cứ chứng minh quy tắc xuất xứ.

Hệ quả:

• Ưu đãi thuế quan bị từ chối ngay từ đầu, hoặc

• Bị thu hồi sau hậu kiểm,

• Gây thiệt hại trực tiếp đến chi phí, tiến độ giao hàng, uy tín với đối tác.

Minh bạch xuất xứ: từ “thủ tục” thành lợi thế cạnh tranh

Khi quy trình thực thi quy tắc xuất xứ được chuẩn hóa và vận hành minh bạch:

• C/O trở thành công cụ hỗ trợ xuất khẩu, giúp doanh nghiệp:

  • Hưởng ưu đãi thuế,

  • Nâng cao năng lực cạnh tranh về giá,

  • Tăng độ tin cậy với khách hàng quốc tế.

• Thương hiệu “Made in Vietnam” được bảo vệ tốt hơn,

• Nguy cơ bị điều tra gian lận xuất xứ, lẩn tránh phòng vệ thương mại được giảm đáng kể.

Về phía doanh nghiệp, cần coi quy tắc xuất xứ không chỉ là thủ tục giấy tờ, mà là một phần trong chiến lược xuất khẩu dài hạn:

• Hiểu rõ tiêu chí,

• Chuẩn hóa hồ sơ,

• Chủ động làm việc với cơ quan cấp C/O,
  → để biến minh bạch xuất xứ thành lợi thế cạnh tranh bền vững, chứ không phải “điểm nghẽn” trong hội nhập.

Nguồn: Báo Công Thương