1. Chính sách thuế quan của Mỹ

Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) dự báo tăng trưởng thương mại toàn cầu năm 2026 có thể giảm xuống khoảng 2,3%, từ mức 4,2% năm 2025, chủ yếu do tác động lan tỏa của thuế quan Mỹ lên đầu tư và tiêu dùng.

Tổng thư ký OECD Mathias Cormann nhận định, cho đến hiện tại, tác động của chính sách thuế quan mà Tổng thống Mỹ Donald Trump áp dụng mới chỉ ở mức “nhẹ”, chưa bộc lộ hết. Tác động toàn diện sẽ rõ hơn khi lượng hàng tồn kho mà doanh nghiệp Mỹ tích trữ trong năm 2025 dần cạn.

• Mức thuế nhập khẩu bình quân vào Mỹ hiện khoảng 16%.

• Trong kịch bản tích cực, Ngân hàng ING (Hà Lan) cho rằng mức thuế có thể giảm nhờ:

  1. Chính quyền Trump chủ động hạ thuế trước bầu cử giữa kỳ, giống động thái với nông sản gần đây; hoặc

  2. Tòa án Tối cao tuyên bố việc áp thuế theo cơ chế “khẩn cấp” là trái luật, buộc phải điều chỉnh.

Dù theo hướng nào, thuế giảm sẽ góp phần hạ lạm phát và hỗ trợ tăng trưởng GDP. Ngược lại, nếu căng thẳng leo thang, nguy cơ kéo chậm đà phục hồi kinh tế toàn cầu là rất lớn.

---

2. Quan hệ thương mại Mỹ - Trung

Căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã phần nào “hạ nhiệt” sau cuộc gặp trực tiếp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào tháng 10, dẫn tới quyết định kéo dài việc ngừng trả đũa và dỡ một phần rào cản thương mại.

• Đại diện Thương mại Mỹ cho biết Trung Quốc đã tuân thủ các điều khoản trong thỏa thuận song phương, hoàn thành khoảng 1/3 cam kết mua đậu nành cho vụ mùa hiện tại.

• Cuộc gọi trực tuyến mới đây giữa Bộ Tài chính Mỹ và Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong được mô tả là “sâu sắc và mang tính xây dựng”, hai bên cam kết duy trì quan hệ ổn định.

Về lý thuyết, nếu không phát sinh thêm xung đột, mặt bằng thuế quan và biện pháp kiểm soát xuất khẩu hiện tại sẽ được giữ ổn định phần lớn năm 2026. Tuy nhiên, ING cảnh báo thỏa thuận vẫn “mong manh” và bất cứ va chạm nào cũng có thể khiến vòng xoáy trả đũa quay trở lại.

Trong kịch bản xấu:

• Trung Quốc có thể siết các rào cản phi thuế quan, như quản lý chặt đất hiếm, vật liệu chiến lược.

• Điều này có thể kéo theo thiếu hụt và tăng giá chip, ô tô, sản phẩm quốc phòng, làm lạm phát toàn cầu gia tăng.

---

3. Giá dầu gắn chặt với địa chính trị

Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA) dự báo:

• Giá dầu Brent trung bình 69 USD/thùng năm 2025,

• Giảm còn khoảng 55 USD/thùng năm 2026, nhờ tồn kho toàn cầu tăng và nhu cầu chưa bứt phá mạnh.

Tuy vậy, đây chỉ là kịch bản “bình thường”. Trong kịch bản bất lợi, giá dầu có thể nhích tăng nếu:

• Căng thẳng địa chính trị phức tạp hơn,

• Nguồn cung từ Nga bị gián đoạn do các gói trừng phạt mới hoặc tấn công vào hạ tầng năng lượng,

• Nhóm G7 thực thi nghiêm ngặt hơn các biện pháp hạn chế vận chuyển dầu Nga từ 2026,

• Căng thẳng Mỹ – Venezuela hay rủi ro ở Trung Đông (Israel – Gaza, khu vực Vịnh) leo thang.

Khi đó, giá Brent có thể duy trì vùng cao hơn dự báo, gây áp lực lên chi phí vận tải, sản xuất và lạm phát toàn cầu.

---

4. Thâm hụt ngân sách tại Mỹ và châu Âu

Tình hình tài khóa của Mỹ được đánh giá là “mong manh”:

• Thâm hụt ngân sách dự kiến ở mức 6–7% GDP trong thời gian dài.

• Nguy cơ là nhà đầu tư bắt đầu do dự khi mua thêm trái phiếu chính phủ Mỹ, nhất là nếu chi tiêu công tiếp tục nới lỏng trong khi lạm phát quay trở lại.

Châu Âu cũng đối diện thách thức tương tự, với:

• Áp lực chi tiêu quốc phòng, an sinh, chuyển đổi năng lượng,

• Nguy cơ nợ công tăng nhanh ở các nước như Pháp, kéo theo sự dịch chuyển tâm lý trên thị trường trái phiếu.

Nếu các ngân hàng trung ương không tiếp tục mua trái phiếu quy mô lớn, nhiều chính phủ phương Tây buộc phải:

• Thắt chặt chi tiêu,

• Tăng thuế hoặc cắt giảm phúc lợi,

Điều này sẽ kéo giảm tăng trưởng và khiến phục hồi kinh tế sau 2025 trở nên mong manh hơn.

---

5. Kế hoạch “cổ tức thuế quan” 2.000 USD tại Mỹ

Giữa tháng 11, Tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất phát cho khoảng 150 triệu người dân Mỹ khoản “cổ tức thuế quan” tối thiểu 2.000 USD/người.

• Mục tiêu: giảm bớt áp lực chi phí sinh hoạt và hỗ trợ vị thế chính trị trước bầu cử giữa kỳ.

• Giới phân tích ví đây như một dạng gói kích thích kiểu thời Covid, khi các đợt phát tiền từng góp phần đẩy lạm phát tăng vọt.

Ngân hàng ING ước tính:

• Khoảng 60% người tiêu dùng Mỹ sẽ được hưởng lợi nếu gói này được triển khai,

• Tăng trưởng Mỹ có thể cao hơn, nhưng lạm phát cũng có khả năng tăng, buộc Cục Dự trữ Liên bang (Fed) duy trì lập trường “diều hâu” lâu hơn.

---

6. Triển vọng người châu Âu “mở hầu bao” trở lại

Theo Ủy ban châu Âu:

• Niềm tin người tiêu dùng EU tháng 11 ở mức -13,6 điểm, vẫn thấp nhưng đã cải thiện nhiều so với đáy năm 2022.

• Tỷ lệ tiết kiệm hộ gia đình khu vực đồng euro tăng lên 15,4% quý II, cao hơn khoảng 3 điểm phần trăm so với trước đại dịch.

Sau khủng hoảng năng lượng 2022, người châu Âu đã:

• Dần khôi phục lại khoản tiết kiệm,

• Hưởng lợi từ lạm phát trở về quanh 2%.

Trong bối cảnh đó, ING dự báo từ năm 2026, người tiêu dùng EU có thể:

• Chi tiêu thoải mái hơn,

• Giúp tăng trưởng khu vực đồng euro tiến gần 1,5%/năm, cao hơn xu hướng hiện tại.

Nếu kịch bản này xảy ra, ECB có thể tính đến việc nâng lãi suất trở lại vào cuối 2026, sau một giai đoạn nới lỏng.

---

7. Thị trường bất động sản Trung Quốc: Rủi ro kéo dài

Sau giai đoạn tương đối ổn định đầu 2025, giá nhà tại Trung Quốc lại tiếp tục giảm từ giữa năm:

• Giá giảm, tồn kho cao,

• Đầu tư bất động sản suy yếu,

• Nguy cơ vỡ nợ tại các tập đoàn phát triển bất động sản (như trường hợp Vanke xin hoãn thanh toán trái phiếu) gây áp lực lên hệ thống tài chính.

Bắc Kinh đã tung nhiều gói hỗ trợ trong năm 2024, nhưng:

• Tần suất can thiệp dần giảm,

• Nhiều ý kiến ủng hộ để thị trường tự điều chỉnh trong vài năm tới.

Nếu quá trình “tự điều chỉnh” này không được kiểm soát tốt, rủi ro có thể là:

• Tài sản hộ gia đình sụt giảm mạnh,

• Chất lượng tài sản ngân hàng xấu đi,

• Tâm lý bi quan dai dẳng,

Tất cả đều đi ngược với mục tiêu tăng trưởng dựa trên nhu cầu nội địa mà Trung Quốc đang theo đuổi, làm giảm triển vọng tăng trưởng ngắn hạn và tạo hiệu ứng lan sang khu vực.

---

8. Các rủi ro quanh làn sóng đầu tư AI

Làn sóng đầu tư trí tuệ nhân tạo (AI) được kỳ vọng:

• Tăng năng suất,

• Hỗ trợ giảm áp lực chi phí trong dài hạn.

Tuy nhiên, trong ngắn hạn, các chuyên gia cũng chỉ ra không ít rủi ro:

• Đầu tư ồ ạt vào hạ tầng AI và trung tâm dữ liệu có thể “chen lấn” các hoạt động kinh tế khác.

• Nhu cầu điện cho trung tâm dữ liệu dự kiến chiếm tới 10% lượng điện tiêu thụ của Mỹ vào 2030, đẩy áp lực lên giá năng lượng và hạ tầng lưới điện.

• Thiếu hụt nhân lực trong xây dựng, vận hành hạ tầng số khi Mỹ và châu Âu siết nhập cư, có thể khiến lương tăng, kéo lạm phát cao hơn.

Rủi ro lớn hơn là kịch bản “bong bóng AI”:

• Nếu định giá cổ phiếu công nghệ điều chỉnh mạnh,

• Tài sản tài chính của bộ phận dân cư có thu nhập cao ở Mỹ giảm,

• Tiêu dùng có thể sụt mạnh trong năm 2026, đẩy kinh tế Mỹ nguy cơ suy thoái, buộc Fed phải cắt giảm lãi suất sâu hơn.

• Châu Âu có thể ít bị tác động trực tiếp hơn, nhưng vẫn chịu ảnh hưởng từ cầu bên ngoài suy giảm.

---

9. Khả năng chấm dứt xung đột Ukraine

Năm 2026, một câu hỏi lớn với kinh tế toàn cầu là: xung đột Nga – Ukraine có thể đi tới một thỏa thuận hòa bình hay không.

• Trong kịch bản tích cực, hai bên đạt được thỏa thuận dài hạn, đủ tin cậy về lãnh thổ và an ninh,

• Nỗ lực tái thiết Ukraine sẽ tạo ra dòng vốn đầu tư mới, hỗ trợ tăng trưởng tại Đông Âu.

Nếu phương Tây dần nới lỏng trừng phạt dầu và khí đốt của Nga, tác động có thể là:

• Giá năng lượng hạ nhiệt,

• Lạm phát toàn cầu giảm,

• Một số ngân hàng trung ương chuyển sang lập trường ôn hòa hơn.

Tuy nhiên, phần lớn kịch bản hiện nay vẫn thận trọng: xung đột kéo dài, trừng phạt duy trì, chuỗi cung ứng năng lượng tiếp tục phân mảnh, khiến rủi ro địa chính trị tiếp tục là biến số khó lường của kinh tế thế giới năm 2026.

Nguồn: Vnexpress