Đà tăng trưởng này cho thấy tiềm năng rất lớn của chanh leo Việt Nam, đồng thời đặt ra yêu cầu phải phát triển bền vững, bài bản theo chuỗi liên kết, thay vì mở rộng tự phát.

Tây Nguyên trở thành “thủ phủ” chanh leo Việt Nam

Tại Diễn đàn “Phát triển ngành hàng chanh leo bền vững theo chuỗi liên kết” diễn ra ngày 12/12/2025 tại Gia Lai, đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho biết:

• Tây Nguyên hiện là trung tâm sản xuất chanh leo lớn nhất cả nước,

• Chiếm 86,4% diện tích và 92,5% sản lượng chanh leo năm 2024,

• Các tỉnh miền Bắc chiếm khoảng 12,5% diện tích.

Việt Nam đã công bố lưu hành 43 giống chanh leo, phục vụ nhu cầu sản xuất và xuất khẩu đang tăng nhanh.

Điều kiện tự nhiên, khí hậu tại Tây Nguyên giúp:

• Cây chanh leo có chu kỳ sinh trưởng ngắn (4–5 tháng),

• Năng suất cao,

• Hơn 80% sản lượng phục vụ chế biến và tiêu thụ tươi, tạo dư địa lớn để mở rộng thị trường xuất khẩu.

Tuy nhiên, ngành hàng vẫn đối mặt với nhiều điểm yếu:

• Quản lý giống sạch bệnh chưa đồng bộ,

• Sản xuất manh mún, nhỏ lẻ,

• Kỹ thuật canh tác chưa thống nhất,

• Liên kết chuỗi còn mỏng,

• Bảo quản và chế biến sâu chưa theo kịp yêu cầu thị trường,

• Rào cản kỹ thuật, kiểm dịch thực vật của thị trường nhập khẩu ngày càng khắt khe.

Đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đề nghị:

• Rà soát lại diện tích, xây dựng vùng sản xuất tập trung gắn với hạ tầng và nhà máy chế biến,

• Kiểm soát chặt phát triển tự phát,

• Khuyến khích hợp tác xã liên kết doanh nghiệp theo hợp đồng, bảo đảm truy xuất nguồn gốc, mã số vùng trồng,

• Ưu tiên giống sạch bệnh, quy trình canh tác chuẩn, chủ động dự báo sâu bệnh và rải vụ thu hoạch để ổn định nguồn cung,

• Song song là mở rộng thị trường, tháo gỡ rào cản kiểm dịch và nâng tầm thương hiệu chanh leo Việt Nam.

Chính ngạch sang Trung Quốc: cú hích cho chuỗi giá trị

Ông Đoàn Ngọc Có, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai, cho biết việc chanh leo được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc từ tháng 7/2022 là cú hích lớn:

• Giá trị toàn chuỗi tăng rõ rệt,

• Nhiều doanh nghiệp đã liên kết với hợp tác xã, nông dân để xây dựng chuỗi sản xuất – chế biến – tiêu thụ khép kín,

• Đáp ứng tốt hơn yêu cầu:

  • Mã số vùng trồng,

  • Nhà đóng gói đạt chuẩn,

  • Chế biến sâu phục vụ đa dạng sản phẩm.

Tuy nhiên, Gia Lai và ngành chanh leo nói chung vẫn chịu áp lực từ:

• Biến đổi khí hậu,

• Diện tích canh tác còn manh mún,

• Chất lượng giống chưa đồng đều,

• Nhiều đơn hàng xuất khẩu bị bỏ lỡ không phải vì thiếu sản lượng, mà vì thiếu sản phẩm đạt VietGAP, GlobalGAP hoặc các tiêu chuẩn kỹ thuật mà thị trường nhập khẩu yêu cầu.

Bài toán chất lượng và rào cản SPS

Theo Văn phòng SPS Việt Nam, Nhà nước đã ban hành nhiều tiêu chuẩn quốc gia cho chanh leo:

• TCVN 11411:2016 – chanh leo tươi,

• TCVN 13941:2023 – chanh leo đông lạnh,

• TCVN 13942:2023 – chanh leo sấy dẻo.

Tuy nhiên, các thị trường nhập khẩu áp dụng biện pháp SPS rất nghiêm ngặt:

• Trung Quốc:

  • Xuất khẩu chanh leo tươi dựa trên Nghị định thư song phương,

  • Yêu cầu sản phẩm không mang đối tượng kiểm dịch mà phía bạn quan tâm,

  • Bắt buộc tuân thủ mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói và quy trình kiểm dịch.

• Úc:

  • Cho phép nhập khẩu chanh dây tươi sau khi đánh giá rủi ro sinh học,

  • Bắt buộc chiếu xạ để loại trừ ruồi giấm, rệp sáp, rệp vảy, ve nhện.

• Mỹ:

  • Tuân thủ quy định của FDA về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật,

  • Cơ sở sản xuất phải áp dụng HACCP.

• EU, Nhật Bản, Anh:

  • Liên tục siết tiêu chuẩn dư lượng thuốc BVTV,

  • Tăng cường kiểm soát một số mặt hàng, trong đó có chanh leo và sầu riêng,

  • Điều chỉnh mức MRL với nhiều hoạt chất.

Trước bối cảnh này, các chuyên gia khuyến nghị:

• Sớm xây dựng bộ tiêu chuẩn giống chanh leo sạch bệnh,

• Siết chặt quản lý giống thương mại, áp dụng mô hình nhà lưới 3 cấp trong sản xuất giống,

• Hình thành vùng nguyên liệu quy mô lớn, đồng nhất về giống và quy trình kỹ thuật,

• Tăng cường giám sát, cảnh báo dịch hại thường xuyên.

Liên kết chuỗi, chuẩn hóa vùng nguyên liệu là chìa khóa

Theo các doanh nghiệp chế biến, xu hướng tiêu dùng toàn cầu đang chuyển mạnh về:

• Sản phẩm tự nhiên, ít xử lý hóa học,

• Giàu dinh dưỡng, tốt cho sức khỏe,

• Dùng trong đồ uống, thực phẩm chế biến, nguyên liệu pha trộn.

Đây là cơ hội lớn cho chanh leo Việt Nam, nếu giải được hai bài toán: chất lượng và quy mô.

Ông Hồ Hải Quân – Giám đốc Công ty CP Nafoods Tây Nguyên – nhấn mạnh:

• Chanh leo Việt Nam cạnh tranh trực tiếp với các nguồn cung Nam Mỹ như Brazil, Peru, Ecuador,

• Việt Nam có lợi thế về:

  • Chi phí,

  • Chất lượng quả,

  • Lợi thế thời vụ,

• Nhưng vẫn gặp khó vì:

  • Quy mô sản xuất nhỏ,

  • Thương hiệu quốc tế còn yếu.

Do đó, liên kết chuỗi bền vững giữa:

Nông dân – Hợp tác xã – Doanh nghiệp chế biến – Nhà cung ứng – Nhà phân phối

được coi là yếu tố quyết định. Liên kết phải dựa trên:

• Hợp đồng bao tiêu rõ ràng,

• Cơ chế chia sẻ lợi ích và rủi ro,

• Tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật, an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng – Tổng giám đốc Tập đoàn Nafoods – cũng cho rằng, để Tây Nguyên (đặc biệt Gia Lai) giữ vững vị thế “thủ phủ chanh leo số 1”, người trồng cần:

• Nắm vững kỹ thuật canh tác,

• Thích ứng với tính mẫn cảm của cây trước thời tiết, sâu bệnh, tiêu chuẩn sản xuất cao,

• Giảm phụ thuộc vào thuốc hóa học và canh tác tự phát.

Dư lượng thuốc BVTV – rủi ro lớn nhất với ngành chanh leo

Một trong những rủi ro nghiêm trọng nhất hiện nay là dư lượng thuốc bảo vệ thực vật:

• Chanh leo cô đặc – sản phẩm xuất khẩu chủ lực –
  đang đối mặt với rào cản lớn vì dư lượng hóa chất cao gấp nhiều lần quả tươi.

• Chỉ một lô hàng vi phạm có thể:

  • Kéo theo cảnh báo toàn ngành,

  • Nguy cơ tăng tần suất kiểm tra, thậm chí tạm dừng nhập khẩu từ phía đối tác.

Để giảm rủi ro, Nafoods và nhiều doanh nghiệp đã:

• Hỗ trợ nông dân từ khâu giống đến kỹ thuật canh tác,

• Xây dựng vùng nguyên liệu kiểm soát chặt dư lượng,

• Hướng tới tuân thủ VietGAP, GlobalGAP và các chuẩn an toàn của thị trường khó tính.

Khi chuỗi sản xuất – chế biến – xuất khẩu được vận hành trên nền tảng tiêu chuẩn, truy xuất nguồn gốc và liên kết bền vững, chanh leo Việt Nam có cơ hội:

• Giữ vững đà tăng trưởng,

• Chinh phục các thị trường cao cấp,

• Hướng tới những mốc xuất khẩu mới vượt kỷ lục 250 triệu USD trong những năm tới.

Nguồn: vneconomy